Reflectie op deze tijd (serie, deel 3)
Tijdens deze weken van sociale onthouding leest Hannie te Grotenhuis zoveel mogelijk boeken uit haar boekenkast, waar zij tot nog toe geen tijd voor had. Om al die boekenwijsheid verder te laten stromen, deelt ze regelmatig haar leeservaringen met ons.
Gamechanger
“We zijn er allemaal zo zat van”, sprak de grand lady van de futuresearch, Lidewij Edelkoort in het VPRO-programma ‘Tegenlicht’. Zat van de snelheid, de veelheid, de stress en de druk van het moderne leven. Zat van consumentisme, verspilling en zielloosheid. Ze voorzag andere tijden, niet zonder slag of stoot en dus ook niet zonder pijn. Corona is volgens haar ‘een blessing in disguise’.
Kan Corona een gamechanger worden?
De Duitse socioloog Hartmut Rosa laat in ‘Leven in tijden van versnelling. Een pleidooi voor resonantie’ zien dat we te maken hebben met drie soorten van versnelling en dat deze drie – de technische versnelling, de versnelling van maatschappelijke veranderingen en de versnelling van ons levenstempo – een gesloten kringloop vormen. De drie ‘krachten’ die de kringloop gaande houden grijpen ongemeen fel op elkaar in, en zijn een voortdurende reactie op de wereldwijde mentaliteit van ‘stilstand is achteruitgang’. Een mentaliteit waarin alles is gericht op het verbeteren van je concurrentiepositie en winstmaximalisatie. Wij wereldbewoners zijn hyper-consumenten geworden van tijd, van ruimte, van elkaar, van de planeet en de vrijheid van naamloze massa’s in naaiateliers in arme landen. We kunnen alles kopen en overal heen op vakantie, alles opzoeken en weten – en toch weten we niet of we het juiste doen.
Altijd zijn we ‘connected’, zo stelt Rosa, en toch is de wereld ‘stom’ voor ons geworden. We kijken ’s avonds naar de meest verschrikkelijke beelden op het journaal en we kunnen er niets mee. We verzamelen voortdurend spullen en gooien ze net zo gemakkelijk weer weg. We kennen ontzettend veel mensen, maar ontmoetingen zijn vluchtig en gauw vergeten.
Door alle versnelling, stelt Rosa vast, zijn we altijd op doortocht, altijd onderweg; we zijn onteigend geraakt. Hij pleit ervoor dat we ons het bestaan weer toe eigenen, ons toeleggen op het aangaan van zinvolle en wederkerige relaties met de wereld om ons heen, relaties die ons leven meer vervullen. Verbind je met en stem je af op de mensen die je ontmoet, de dingen die je meemaakt, de spullen die je gebruikt, de natuur die je omringt, de situaties die zich aan je voordoen en geef er gehoor aan. Zo stel je paal en perk aan de vervreemding en de mateloosheid die onze maatschappij op dit moment zo kenschetst.
Gaat covid-19, zoals Edelkoort hoopt, de versnelling tot staan dwingen? Is de pandemie inderdaad de ‘blessing in disguise’?
De tijd zal het leren.
In dit artikel wordt verwezen naar het boek: Leven in tijden van versnelling. Een pleidooi voor resonantie. Auteur: Hartmut Rosa
Zwolle, 9 april 2020
Foto met dank aan Unslash.
