Reflectie op deze tijd (serie, deel 2)
Vorige week is een eerste artikel geplaatst in de serie ‘Reflectie op deze tijd’. Dit was een bijdrage van Hannie te Grotenhuis, met als titel “Hou je stokpaardjes op stal”. Deze week een artikel van Harry Slegh, coach en moderator bij ELLLA én daarnaast professioneel fotograaf. Hij deelt niet alleen zijn perspectief in woord, hij versterkt het met een foto uit eigen collectie.
Anticiperende rouw
Lezen is sowieso prettig en in tijden van opmerkelijke ontwikkelingen voelt het voor mij echter ook als noodzaak. Mijn professionele ‘afwijking’ als sociale wetenschapper is dat ik heel graag ontwikkelingen wil duiden, voor mezelf, voor de mensen die ik begeleid en voor opdrachtgevers. De onderliggende en, voor mij, onbetwistbare overtuiging hierbij is: als we iets kunnen benoemen, neemt de kans toe dat we het kunnen hanteren.
Over de corona-crisis zijn inmiddels vele honderden uren vol gepraat in talkshows en er zijn vele artikelen geschreven. Dat levert veel nuttige informatie en duidingen op, maar het is, in mijn optiek, toch vaak gefragmenteerd. Een goede vriendin attendeerde me op een artikel in de Harvard Business Review met de titel: ‘That discomfort you’re feeling is grief’. Het betreft een interview met David Kessler, een expert op het gebied van rouw en rouwverwerking. Zijn analyse is dat we, door de wereldwijde corona-dreiging, lijden aan een collectieve ‘anticiperende rouw’. Rouw doet zich vaak pas voor nadat een verlies is geleden. ‘Anticiperende rouw’ is gericht op het komende verlies. Bijvoorbeeld het verlies van een familielid na een fatale diagnose, of gestoeld op een besef dat je ooit je ouders kwijt zult raken. Ook de aankondiging van een grote storm of een vulkaanuitbarsting kan een dergelijk rouw-effect hebben. Maar nu is de dreiging geheel onzichtbaar, wereldwijd, en kan het iedereen raken. We hebben wel het besef dat we iets gaan verliezen, maar we weten niet wat dat is. Gaat het onze eigen gezondheid zijn, of een familielid, of je baan, of het inkomen en/of je huis? De anticiperende rouw en de daarmee gepaard gaande onzekerheid is maximaal, breed én collectief. Het basale gevoel van veiligheid van veel mensen wordt hierdoor aangetast.
En de urgente vraag is natuurlijk: wat kunnen we doen om deze intimiderende situatie te hanteren. Het eerste advies dat ik uit het interview met Kessler haal is om de angst en het gevoel van machteloosheid over de zeer onzekere toekomst te compenseren met een besef van wat je in het hier en nu (wél) kunt doen: ik was mijn handen grondig, ik houd afstand, ik blijf thuis als ik verkouden ben, ik leer om online te werken en ik besteed aandacht aan mensen die het nu extra moeilijk hebben. Kortom, focus op de dingen die je zelf kunt beïnvloeden en doen. Het tweede advies dat ik oppak is om het gevoel van angst of rouw of verdriet niet te miskennen of te onderdrukken, maar het te benoemen én daarmee hanteerbaar te maken: ‘ik voel angst; laat me vijf minuten angstig zijn’; en dan weer ‘door’, op weg naar je volgende actie en/of beleving. De vrees dat de angst nooit meer weggaat als je die eenmaal toelaat klopt niet; het omgekeerde is eerder het geval: wat je probeert te ontkennen komt steeds vaker en harder terug. De duiding én de adviezen van Kessler spreken me aan. U ook?
In dit artikel wordt verwezen naar het artikel: ‘That discomfort you’re feeling is grief’. Het is een weerslag van een interview door Scott Berinato met David Kessler.
Utrecht, 7 april 2020
Foto met dank aan Harry Slegh
